श्रीखंड रेसिपी मराठी ǀ Shrikhand Recipe In Marathi

श्रीखंड हा महाराष्ट्राचा एक लोकप्रिय आणि पारंपारिक डेझर्ट आहे जो दही आणि साखर यांच्या साध्या सामग्रीपासून बनवला जातो. श्रीखंड हा डिश साधा असला तरी त्याचा रंग, सुगंध आणि चव अनोखी असते. विशेषतः गणपती, दिवाळी सारख्या सणांवर श्रीखंड बनवण्याची पद्धत महाराष्ट्रातील घरां-घरांमध्ये पिढ्यानपीडया चालत आली आहे. या लेखात आपण shrikhand recipe ची सोपी पद्धत, त्यासाठी लागणाऱ्या सामग्री आणि काही महत्त्वाचे टिप्स याबद्दल माहिती घेऊ.

श्रीखंड बनवण्यासाठी लागणाऱ्या सामग्रीची संपूर्ण माहिती

श्रीखंड हा एक पारंपारिक महाराष्ट्रीयन डेझर्ट असून त्यासाठी लागणाऱ्या सामग्रीची योग्य निवड ही त्याच्या स्वादाची गुरुकिल्ली आहे. येथे प्रत्येक सामग्रीबाबत तपशीलवार माहिती:

1. दही – 2 कप

• प्रकार: ताजे, घट्ट आणि कमी आंबट दही
• पर्याय: ग्रीक योगर्ट किंवा हंग कर्ड
• महत्त्व: दही घट्ट नसल्यास श्रीखंड पातळ होते.
• टिप: रात्रभर फ्रिजमध्ये ठेवलेले दही वापरल्यास चांगले

2. साखर – 1 कप

• प्रकार: पिटी साखर किंवा पावडर साखर
• पर्यायी साखर:
  • गूळ (पण रंग गडद होईल)
  • मध (पण प्रमाण अर्धेच घ्यावे)
  • खडीसाखर (पण ती बारीक दळली पाहिजे)
• महत्त्व: पिटी साखरेमुळे श्रीखंड गुळगुळीत होते.

3. इलायची पूड – 1/2 चमचा

• तयार करण्याची पद्धत: हिरव्या इलायचीचे साल काढून दाणे बारीक वाटून घ्यावेत
• टिप: फक्त 2-3 इलायची दाणे पुरेशी आहेत

4. केशर – 1 चमचा

• वापराची पद्धत: 2 चमचे गरम दुधात 5 मिनिटे भिजवावे
• महत्त्व: केशरमुळे सुवासिक रंग आणि स्वाद येतो
• टिप: जास्त केशर घातल्यास कडू होऊ शकते

5. सजावटीसाठी

• बदाम (Almonds) – 1 चमचा: पाण्यात भिजवून साल काढून बारीक चिरलेले
• पिस्ता (Pistachios) – 1 चमचा: बारीक चिरलेला
• केशर पाने: 4-5 पाने सजावटीसाठी

6. अतिरिक्त सुगंधित पदार्थ

• गुलाबपाणी (Rose Water) – 1/2 चमचा
• व्हॅनिला एसेन्स – 2 थेंब
• केवडा पाणी – 1/4 चमचा

7. इतर उपयुक्त साहित्य

• मलमल कापड: दही गाळण्यासाठी
• मोठा वाटी: मिश्रण करण्यासाठी
• व्हिस्क किंवा हँड ब्लेंडर: मिक्स करण्यासाठी

सामग्रीची निवड करताना लक्षात ठेवण्याजोग्या गोष्टी

1. दही: जास्त आंबट दही टाळा, नाहीतर श्रीखंड आंबट होईल
2. साखर: खडकुळ साखर वापरू नका, नाहीतर गुळगुळीतपणा येत नाही
3. केशर: खरेदी करताना असली केशर घ्या जी पाण्यात टाकल्यावर लगेच रंग सोडते
4. बदाम-पिस्ता: चिरताना अतिशय बारीक करू नका, थोडे क्रंचीनेस ठेवा

विशेष टिप:

जर तुम्हाला फळांचा श्रीखंड बनवायचा असेल तर:

• आंबा श्रीखंडासाठी: 1/2 कप आंब्याचे प्युरी
• स्ट्रॉबेरी श्रीखंडासाठी: 1/4 कप स्ट्रॉबेरी प्युरी
  या प्रमाणात मुख्य सामग्रीमध्ये भर घालावा.

ह्या सर्व सामग्रीची योग्य प्रमाणात निवड केल्यास तुम्हाला परफेक्ट, गुळगुळीत आणि सुगंधित श्रीखंड मिळेल!

श्रीखंड रेसिपी (Step-By-Step Shrikhand Recipe In Marathi)

साहित्य आणि साधने:

• ५०० ग्रॅम ताजे घट्ट दही
• मलमल कापड किंवा फिन मेश स्ट्रेनर
• मोठ्या बाउलमध्ये लटकवण्यासाठी स्टँड

पद्धत:

दही तयारी:

एका स्वच्छ मलमलच्या कापडात किंवा फिन मेशच्या छानणीत दही ओतून गाठ मारा.

छानणीला खाली बाउल ठेवून ६-८ तास फ्रिजमध्ये लटकवा.

• पाणी काढून टाकणे:

दही गाळल्यानंतर त्यातील सर (whey) वेगळा होईल. हे पाणी आपण कढी किंवा पिठल्यासाठी वापरू शकता.

• घट्ट चक्का तयार होईपर्यंत:

८ तासांनंतर दही पूर्ण घट्ट झाले की कापड उघडून घ्या.

हा घट्ट दही (चक्का/हंग कर्ड) श्रीखंडासाठी वापरायचा आहे.

साहित्य:

• १ कप पिटी  साखर (किंवा चवीनुसार)
• १/२ चमचा इलायची पूड

पद्धत:
साखर मिसळणे:

• गाळलेल्या दह्यात साखर घालून वायर व्हिस्क किंवा हँड ब्लेंडरने मिक्स करा.
• साखर पूर्ण विरल्यापर्यंत ४-५ मिनिटे मिक्स करा.
• इलायची पूड घालणे:
  • नंतर इलायची पूड घालून पुन्हा १ मिनिट मिक्स करा.
• स्मूथनेस तपासा:
  • मिश्रण अजूनही खडखडीत असेल तर अतिरिक्त २-३ मिनिटे मिक्स करा.

साहित्य:

• १ चमचा केशर
• २ चमचे गरम दूध
• १ चमचा गुलाबपाणी (ऐच्छिक)

पद्धत:
केशर भिजवणे:

• एका लहान कटोरीत गरम दूध घेऊन त्यात केशर भिजवा.
• ५ मिनिटांसाठी ठेवल्यास केशरचा रंग दुधात येईल.
• केशर मिसळणे:
  • हे केशरयुक्त दूध श्रीखंडात घालून चांगले मिक्स करा.
• अतिरिक्त फ्लेवर्स (ऐच्छिक):
  • गुलाबपाणी किंवा २ थेंब व्हॅनिला एसेन्स घालून सुगंध वाढवा.

साहित्य:

• १ चमचा बारीक चिरलेले बदाम
• १ चमचा पिस्ता
• केशराच्या काही पाने

पद्धत:
 फ्रिजमध्ये थंड करणे:

• श्रीखंड २ तास फ्रिजमध्ये ठेवा जेणेकरून तो बराच घट्ट होईल.
• गार्निशिंग:
• सर्व्ह करण्याआधी वर बदाम, पिस्ता आणि केशर ठेवा.
• सर्व्ह करणे:
• पुरी, पोळी किंवा उपमा बरोबर गरमागरम सर्व्ह करा.

अतिरिक्त टिप्स:

• घट्ट श्रीखंड: जर श्रीखंड पातळ असेल तर १ चमचा खोबरं पावडर किंवा २ चमचे मावा घालून मिक्स करा.
• लॉन्ग लास्टिंग: एअरटाइट कंटेनरमध्ये ३ दिवसपर्यंत फ्रिजमध्ये ठेवता येते.
• साखर समायोजन: आंबट दही वापरल्यास १/४ कप अधिक साखर घाला.

ही स्टेप बाय स्टेप पद्धत अवलंबल्यास तुम्हाला नेहमीच गुळगुळीत, सुगंधित आणि परफेक्ट श्रीखंड मिळेल!

श्रीखंड बनवताना कोणत्या गोष्टींची काळजी घ्यावी?

श्रीखंड बनवणे सोपे वाटत असले तरी परफेक्ट टेक्स्चर आणि स्वादासाठी काही महत्त्वाच्या टिप्सची अचूक पाळणे आवश्यक आहे. येथे काही अनुभवी टिप्स जे तुमचा श्रीखंड नेहमीच परफेक्ट बनवतील:

1. दहीची योग्य निवड (Choosing the Right Curd)

• ताजे आणि घट्ट दही वापरा: जुने किंवा पातळ दही वापरू नका. ग्रीक योगर्ट किंवा घरातील घट्ट दही (हंग कर्ड) सर्वोत्तम.
• आंबटपणा तपासा: जास्त आंबट दहीमुळे श्रीखंडची चव खराब होऊ शकते. मध्यम आंबट दही वापरा.
• दही गाळण्याची पद्धत: मलमल कापड किंवा फिन मेश स्ट्रेनरमध्ये ६-८ तास लटकवून ठेवा. जितके जास्त पाणी निघेल तितका श्रीखंड घट्ट होईल.

2. साखर आणि गोडीचे प्रमाण (Sugar & Sweetness Balance)

• पिटी  साखर किंवा पावडर साखर वापरा: खडकुळ साखर वापरल्यास श्रीखंड गुळगुळीत होत नाही.
• साखर हळूहळू घाला: एकदम सर्व साखर घालू नका. चवीनुसार हळूहळू मिसळत जा.
• पर्यायी साखर: गूळ , शहद किंवा खडीसाखर वापरू शकता, पण त्यामुळे टेक्स्चर बदलू शकते.

3. केशर आणि सुगंधित पदार्थ (Saffron & Flavor Enhancements)

• केशर योग्य पद्धतीने वापरा: १ चमचा गरम दुधात केशर भिजवून घाला. यामुळे रंग आणि सुगंध दोन्ही चांगले येतात.
• इलायची पूड: फ्रेश इलायचीची पूड वापरल्यास सुगंध जास्त चांगला येतो.
• अतिरिक्त फ्लेवर्स: गुलाबपाणी, व्हॅनिला किंवा केवड्याचे पाणी घालून वेगवेगळे व्हॅरायटीज तयार करता येतात.

4. गाळण्याची प्रक्रिया (Straining Process)

• कापडाचा वापर: मलमल कापडात गाळल्यास दही जास्त चांगले घट्ट होते.
• वेळ: किमान ६ तास गाळणे आवश्यक आहे. रात्रभर गाळल्यास अजून चांगले परिणाम मिळतात.
• प्रेशर नको: दहीवर जास्त दाब देऊ नका, नाहीतर ते खूप घट्ट होऊ शकते.

5. मिक्सिंगची पद्धत (Mixing Technique)

• हँड बीटर वापरा: इलेक्ट्रिक बीटर किंवा व्हिस्क वापरून श्रीखंड स्मूथ बनवता येतो.
• ओव्हरमिक्स नका: जास्त मिक्स केल्यास श्रीखंड पातळ होऊ शकतो.
• सर्व सामग्री एकत्र करताना: साखर, इलायची आणि केशर हळूवारपणे मिसळा.

6. सर्व्हिंग आणि स्टोरेज (Serving & Storage Tips)

• थंड करून सर्व्ह करा: फ्रिजमध्ये किमान २ तास ठेवल्यास स्वाद अधिक चांगला लागतो.
• गार्निशिंग: बदाम, पिस्ता, केशर किंवा फळांच्या तुकड्यांनी सजवा.
• स्टोरेज: एअरटाइट कंटेनरमध्ये २-३ दिवस फ्रिजमध्ये ठेवता येते.

या सोप्या पण महत्त्वाच्या टिप्सचे पालन केल्यास तुमचा श्रीखंड नेहमीच गुळगुळीत, स्वादिष्ट आणि परफेक्ट बनेल. लक्षात ठेवा, श्रीखंड बनवणे ही एक कला आहे आणि प्रॅक्टिस केल्यास तुम्ही हंड्रेड परसेंट परफेक्ट श्रीखंड बनवू शकता!

श्रीखंडाचे प्रकार (Variations of Shrikhand): स्वाद आणि रंगांची मनमोहक शृंखला

श्रीखंड हा एक अतिशय लवचिक डेझर्ट आहे ज्यामध्ये विविध फळे, मसाले आणि फ्लेवर्स मिसळून नवनवीन प्रकार तयार करता येतात. महाराष्ट्रातील पारंपारिक श्रीखंडापासून ते आधुनिक फ्यूजन प्रकारांपर्यंत, येथे काही लोकप्रिय प्रकारांची माहिती:

१. फळांचे श्रीखंड (Fruit Shrikhand Variations)

फळांच्या प्युरी किंवा चिरलेल्या फळांमध्ये श्रीखंड मिसळून विविध स्वादिष्ट प्रकार बनवता येतात.

• आंबा श्रीखंड (Mango Shrikhand): पिकलेल्या आंब्याचे प्युरी घालून हा उन्हाळ्यातील आवडता प्रकार.
• स्ट्रॉबेरी श्रीखंड: फ्रेश स्ट्रॉबेरी प्युरी मिसळून गुलाबी रंगाचा मिठाई.
• केळी श्रीखंड: केळीचे प्युरी किंवा चिरलेले केळी घालून क्रीमी टेक्स्चर.

२. मसाल्यांचे श्रीखंड (Spiced Shrikhand Variations)

जरा वेगळा ट्विस्ट देण्यासाठी मसाले किंवा हर्ब्सचा वापर करून बनवलेले श्रीखंड.

• केसरी श्रीखंड (Kesar Shrikhand): केशर आणि इलायचीचा जोरदार सुगंध.
• गुलकंद श्रीखंड: गुलकंद मिसळून गुलाबी रंग आणि फ्लोरल फ्लेवर.
• ड्राय फ्रूट श्रीखंड: बदाम, पिस्ता, काजू आणि किशमिशचा क्रंच.

३. आधुनिक फ्यूजन श्रीखंड (Modern Fusion Shrikhand)

यंग जनरेशनसाठी काही ट्रेंडी आणि इंटरनेशनल फ्लेवर्सचे मिश्रण.

• चॉकलेट श्रीखंड: कोको पावडर किंवा न्यूटेला स्प्रेड मिसळून.
• पीनट बटर श्रीखंड: पीनट बटरचा खमंग टेस्ट.
• कॉफी श्रीखंड: इंस्टंट कॉफी पावडर किंवा एस्प्रेसो घालून.

४. प्रादेशिक श्रीखंड (Regional Shrikhand Variations)

भारतातील विविध राज्यांमध्ये श्रीखंडचे वेगवेगळे प्रकार आढळतात.

• गुजराती श्रीखंड: जास्त गोड आणि केशरचा भरपूर वापर.
• पंजाबी श्रीखंड (Matka Shrikhand): माटक्यात गाळून बनवलेला जाड श्रीखंड.
• दक्षिणात्य दही पेडा: तमिळनाडूमधील दही आणि गूळचा प्रकार.

५. हेल्थी श्रीखंड (Healthy Shrikhand Alternatives)

ज्यांना शुगर किंवा कॅलरीची काळजी आहे त्यांच्यासाठी हे पर्याय.

• गुड श्रीखंड: साखरेऐवजी गूळ किंवा खडीसाखर वापरून.
• लो-फॅट श्रीखंड: टोंड दही (स्किम्ड मिल्क) वापरून.
• प्रोटीन श्रीखंड: व्हे प्रोटीन पावडर मिसळून.

श्रीखंडाचे हे विविध प्रकार पाहिल्यावर लक्षात येते की, हा डेझर्ट फक्त पारंपारिक नाही तर नवीन जनरेशनसाठी देखील एक्सपेरिमेंट करण्यासाठी खुला आहे. तुमच्या आवडीनुसार फळे, मसाले किंवा हेल्थी पर्याय निवडून तुम्हीही तुमचा स्वतःचा श्रीखंड प्रकार तयार करू शकता!

निष्कर्ष

श्रीखंड रेसिपी ही एक अतिशय सोपी आणि रुचकर पद्धत आहे जी कोणालाही सहज शिकता येते. हा डेझर्ट आरोग्यदायी असून त्यात प्रोटीन आणि कॅल्शियमचे प्रमाण जास्त असते. सणासमारंभापासून दैनंदिन जेवणापर्यंत श्रीखंडाचा आनंद घेता येतो. तुम्ही ही रेसिपी वापरून तयार केलेला श्रीखंड नक्कीच तुमच्या कुटुंबियांना आवडेल!

नेहमी विचारले जाणारे प्रश्न

Sushil Jadhav

नमस्कार! मित्र आणि मैत्रिणींनो, मी सुशील जाधव, सोलापूरचा एक मराठी माणूस आणि महाराष्ट्रीय पाककृतीचा जबरदस्त छंदी. शिक्षणाने मी पुणे विद्यापीठातून बी.सी.ए. (BCA) पदवीधर आहे, पण मनाने मी एक अन्नप्रेमी आहे – महाराष्ट्राच्या रुचकर, नव्या-जुन्या पद्धतीच्या पाककृती शोधायचं, बनवायचं आणि इतरांना शिकवायचं माझा छंद आहे.